Ung thư vẫn là một trong những căn bệnh nan y mà chúng ta phải đề cao cảnh giác trong cuộc sống hiện đại. Tầm soát các loại ung thư thường gặp vào thời điểm thích hợp là cách tốt để phòng ngừa ung thư và chủ động điều trị trong trường hợp không may xảy ra. Mục đích của tầm soát ung thư là phát hiện các vấn đề tiền ung thư hoặc các bệnh ung thư ở giai đoạn rất sớm, để thực hiện các biện pháp can thiệp hiệu quả, thậm chí ngăn chặn sự tiến triển thành ung thư. Tỷ lệ phát hiện sớm điều trị ung thư phổi thành công có thể tăng lên 50%, trong khi đối với ung thư vú, tỷ lệ thành công cao tới 95%. Cùng chúng tôi tìm hiều thêm về tầm soát ung thư nhé!
Các loại ưng thư có thể tầm soát
Cần đánh giá điều kiện tuổi, yếu tố nguy cơ mắc loại ung thư nào, tuân thủ theo các hướng dẫn tầm soát, hiểu về giá trị xét nghiệm và nên có kiến thức cơ bản về những ung thư có thể tầm soát được. Hiệp hội ung thư Mỹ có hướng dẫn tầm soát 6 loại ung thư như sau.
Bệnh ung thư phổi với người hay tiếp xúc khói thuốc lá
Những người có nguy cơ ung thư phổi cao có thể thực hiện việc chụp CT. Những người có nguy cơ cao mắc là những người hút thuốc hiện tại hoặc đã bỏ thuốc lá trong vòng 15 năm qua. Người có tiền sử hút thuốc từ 30 năm trở lên. Người từ 55 đến 74 tuổi.
Bệnh ung thư đại trực tràng ở người lớn tuổi
Người lớn có nguy cơ trung bình nên bắt đầu tầm soát ung thư đại trực tràng thường xuyên ở tuổi 45. Người có tiền sử gia đình hoặc các yếu tố nguy cơ khác nên trao đổi với bác sĩ để tầm soát sớm hơn. Yếu tố nguy cơ bao gồm:
- Tiền căn gia đình hay bản thân bị polyp đại trực tràng.
- Tiền căn bản thân bị viêm ruột Crohns,viêm loét đại tràng).
- Uống rượu bia nhiều.
- Hút thuốc lá nhiều.
- Ăn nhiều dầu mỡ động vật
Một số xét nghiệm có thể sử dụng để sàng lọc ung thư đại trực tràng, bao gồm nội soi đại trực tràng, xét nghiệm máu ẩn trong phân. Tất cả kết quả bất thường về xét nghiệm nên được kiểm tra bằng nội soi. Có thể thực hiện một trong các phương pháp sau:
- Tìm hồng cầu ẩn trong phân một lần mỗi năm cho người > 50 tuổi
- Nội soi đại trực tràng một lần mỗi 10 năm.
- Chụp đại tràng cản quang một lần mỗi 5 năm.
- Soi đại tràng sigma một lần mỗi 5 năm.
Ngưng tầm soát nếu bệnh nhân quá suy yếu, kỳ vọng sống < 10 năm. Phụ nữ và đàn ông trên 85 tuổi được khuyến cáo ngừng tầm soát.
Bệnh ung thư cổ tử cung ở phụ nữ
Là ung thư phổ biến thứ 2 ở phụ nữ Việt Nam. Yếu tố nguy cơ: Nhiễm HPV, nhiễm HIV, nhiều bạn tình, hoạt động tình dục sớm, hút thuốc lá. Tầm soát bằng cách làm Pap Smear sau khi quan hệ lần đầu mỗi 3 năm. Phụ nữ từ 25 đến 49 tuổi cần được thử Pap Smear mỗi 3 năm một lần; mỗi 5 năm trong độ tuổi từ 55 đến 64 tuổi. Ngưng tầm soát sau 65 tuổi nếu kết quả bình thường trong 10 năm qua. Đối với phụ nữ nguy cơ cao, vẫn tầm soát tiếp sau 65 tuổi.
Phụ nữ trên 65 tuổi đã được xét nghiệm tầm soát thường xuyên với kết quả bình thường. Họ sẽ không còn được kiểm tra ung thư cổ tử cung nữa. Những người có nguy cơ cao bị ung thư cổ tử cung cần được kiểm tra thường xuyên hơn.
Bệnh ung thư buồng trứng ở nữ giới
Để tầm soát ung thư buồng trứng, bạn có thể thực hiện xét nghiệm máu để đo nồng độ chất chỉ dấu ung thư hoặc siêu âm bụng, hoặc kết hợp cả hai. Vấn đề là các xét nghiệm này không phải lúc nào cũng có thể phát hiện được ung thư buồng trứng ở giai đoạn sớm. Do đó tầm soát ung thư buồng trứng chỉ được khuyến cáo cho những bệnh nhân có tiền căn gia đình bị ung thư buồng trứng hoặc ung thư vú. Ở những người này thì độ tuổi bắt đầu tầm soát là 30 – 35 tuổi.
Bệnh ung thư tuyến tiền liệt ở người cao tuổi
Phương tiện chính để tầm soát ung thư tiền liệt tuyến là xét nghiệm đo nồng độ PSA trong máu. Nên thảo luận về những rủi ro và lợi ích có thể có của việc tầm soát ung thư tuyến tiền liệt trước khi quyết định. Tầm soát nên bắt đầu từ tuổi 50 cho những người đàn ông có nguy cơ mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt trung bình và dự kiến sống ít nhất 10 năm nữa.
Tầm soát ở tuổi 45 cho những người đàn ông có nguy cơ cao hơn. Nam giới có cha hoặc anh trai được chẩn đoán mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt. Phần lớn bác sĩ khuyên nên dừng tầm soát sau 70 tuổi hoặc ở những bệnh nhân có sức khỏe kém.
Bệnh ung thư vú ở nữ giới
Đây là loại ung thư phổ biến nhất ở phụ nữ Việt Nam. Phụ nữ có thể bắt đầu tầm soát ở tuổi 40 bằng cách chụp nhũ ảnh và khám vú mỗi năm. Ở tuổi ≥ 55, phụ nữ có thể chọn tiếp tục chụp nhũ ảnh và khám vú mỗi năm nếu kỳ vọng sống > 10 năm. Nói chuyện với bác sĩ về nguy cơ ung thư vú và bất kỳ thay đổi nào tại vú.
Các biện pháp phòng ngừa các bệnh ung thư
Tránh xa thuốc lá
Hãy nhớ, KHÔNG có dạng thuốc lá an toàn. Nếu bạn đang hút thuốc lá, hãy dừng lại! Đồng thời, khuyến khích những người xung quanh bạn bỏ thuốc lá. Bạn nên tránh xa khói thuốc lá (hút thuốc lá thụ động) vì nó cũng có khả năng gây ra ung thư cũng như nhiều vấn đề sức khỏe khác.
Hoạt động thể chất
Đối với người lớn: mỗi tuần, dành ít nhất 150-300 phút hoạt động thể chất cường độ trung bình hoặc 75-150 phút hoạt động cường độ mạnh (hoặc kết hợp những hoạt động này). Trẻ em và thiếu niên: dành ít nhất 1 giờ hoạt động cường độ trung bình hoặc mạnh mỗi ngày.
Ăn uống lành mạnh
Thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh bao gồm nhiều trái cây, rau và ngũ cốc nguyên hạt, hạn chế hoặc tránh các loại thịt đỏ và thịt đã qua chế biến, đồ uống có đường và thực phẩm đã qua chế biến. Tốt nhất bạn không nên uống rượu. Nếu bạn có uống rượu, không quá 1 ly mỗi ngày đối với phụ nữ hoặc 2 ly mỗi ngày đối với nam giới.
